Sisibig
| Subclass of | useful plant, medicinal plant |
|---|---|
| Has use | vegetable, medicinal plant |
| Short name | A. indica |
| Taxon name | Azadirachta indica |
| Taxon rank | species |
| Parent taxon | Azadirachta |
| Taxon common name | Neem Tree, neem, 印楝, Niembaum |
| IUCN conservation status | LC |
| External data available at URL | https://www.gbif.org/dataset/93725bf2-6ada-47f9-bd5e-0e679e3d245e |
| Invasive to | Ghana |
| Taxon range | Tibet Autonomous Region, Myanmar |
| GRIN URL | https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=6161 |
Sisibig ka sieba buon ye Pɔnguda ka bam mɛ buon ye na'asaasisibig la anɛ tiig kanɛ yi kuk tiis buudi kanɛ an' Meliaceae.[1] Di anɛ buudi yinnɛ kanɛ pɛ'ɛs Azadirachta buudi ni. Di kae saan India teŋin nɛ Southeast Asia teŋ siebaa. Amaa di bɛ dunia la wʋsa ni. Ka di yin bɛɛ ban nɔbigid tɔ'ɔtɔ zin'isieba anɛ si'anrin bɛɛ zin'ig kanɛ an' titʋgʋr. Ti paamɛt sisibi kpaam nɛ yiti ba diib nɛ ba biili la ni. Na'asal la buonɛ ye neem, ka li anɛ Hindu dim pia'adin ka ba paam yʋ'ʋr la.[2][3][4]
Pa'alטg
[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]Nasaasisibig la anɛ ti kanɛ nɔbigid tɔ'ɔtɔ hali ka o walim an mites 15 - 20 (49 - 66f t), nɛ saŋa biela nwa ni ka o walim an 35-40m (115-131ft). o sin'im la anɛ dɛn'ɛm, o vaand la baligidnɛ טטn wטsa nintantטטlig nwadig la. o willa la anɛ bɛda-bɛda ka widig di'eg zin'ig kanɛ wטsa ka o bɛ. a gɔl la ɛɛnti anɛ gbiligט ka an wilim-wilim ka o yalטŋ an 20-25m (66-82ft). o pinnate vaand la kaae alaa din wa'alim anɛ 20-40cm (8-16in), ka mɔr 20-30 vaan banɛ bɛ an sabil dɛnɛ'm la, ka o vaand walim na an 3-8cm (1+1⁄4–3+1⁄4 in) wa'alim.[5] Vaand la giinla saŋa bɛdigט ni di ɛɛnti kaae. Di teŋsטk dibir la anɛ giŋɔ.[6]
Vaan piela banɛ mɔr nyuug la tuu nɛ taaba ka bɛdigט bɛɛ bi'ela axilliary panicles nwa lit teŋin ka li wa'alim tun'e paa 25cm (10in). o inflorescences la wa'alim an atan' mטm pטטgi la, mɔr puum ka li paae 250 - 300. puum yinne wa'alim anɛ 5-6 mm (3⁄16–1⁄4 in) long ka o yalטŋ an 8–11 mm (5⁄16–7⁄16 in) .Protandrous, bisexual puum la nɛ puum banɛ an bטndaad la ɛɛnti bɛnɛ yinn nɔɔ zug.
Di wɛla la saalimnɛ bɔl-bɔl (glabrous), nwɛnɛ olive-like drupe ka ba kɔn'ɔb-kɔn'ɔb anɛ ba yalטŋ la dinɛ an gbiligט la yɛla, ka o ya'a ti bin'ɛgi naae o wa'alim anɛ 28mm (1⁄2–1+1⁄8 in) by 10–15 mm (3⁄8–5⁄8 in). wɛla la paט la (exocarp) anɛ lɛ'ɛm-lɛ'ɛm ka o diib kanɛ pטטgin tɔi hali (endocarp) la dɔnbטטl pielig ka mɔr ginla . O bטטlim la tɛbisim anɛ 3-5mm (1⁄8–1⁄4 in). Wɛl la gטטgin waŋ kanɛ an pielii kpi'im la (endocarp) gurnɛ biilif yinne, ka saansa bi'ela anɛ ayi bɛɛ atan',biili wa'ali wɛnii (kernels) ka dinɛ giligi li la an wilim-wilim.

Margosa tiig la[7] nɛ nɛ'ɛŋ wɛnɛ taaba, chinaberry bɛɛ bakain, Melia azedarach la baŋir tɔi. [8] Melia azedarach mɛ mɔr van nyina ka ba wɛla mi nwɛn taaba.
Taksonami
[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]O yט'טr kanɛ an Azadirachta indica la Adrien-Henri de Jussieu da sɔbi li zaŋi pa'al sɔ' wטsa bɛ yטטm tusir, kɔbis nii nɛ pistan' (1830).[9] Yʋʋm tusir kɔbis yɔpɔi nε pisnu nε atan’ (1753), Carl Linnaeus da pa’al bʋnami ayi, Melia azedarach nε Melia azadirachta.[10] De Jussieu on da gɔs ka Melia azadirachta anε dinε bεε li kɔn’ nε Melia azedarach nε ban na nɔki digil new genus.[11] On da pian’a bʋn sieba yεla, Linnaeus da ye li yʋ’ʋr anε 'azedarach'[10] dinε yit French pian’ad yʋ’ʋrin na an 'azédarac', dinε da an Persian 'āzād dirakht' (ازادرخت), dinε pa’al 'free or noble tree[12] Persian tii la yʋ’ʋr la anε azad darakhat-e-hind, ka di pa’al ye ‘India dim ti kanε mɔr yɔlisim’('the free tree of India,) ka di pa’al yee tii la mtr yɔlisim yi ban’as nε bʋnvʋya ni.[13]
Pʋdʋgir
[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]Sisibig yinɛ Assam region, Pakistan nɛ Bangladesh linɛ bɛ Indian tɛŋin paae Cambodia, Laos, Myanmar, Thailand nɛ Vietnam linɛ bɛ Indochina. Li paae zin’is si’eba yinɛ South America paae Indonesia.[14]
Maalig zin’ig
[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]Ba mi’ Sisibig tiig la ka li tɔ’ɔe wak. Li nyaŋidi zi’enid zin’is banɛ ka pɛbisig bɛ bɛɛ tʋʋlʋg bi’ela bɛ, zin’is banɛ ka saa niib bɛn an wan wʋʋ 400–1,200 mm (16–47 in). Li nyaŋidi duod zin’is banɛ ka saa niib bɛn mɛ pʋ paae 400 mm, amaa zin’is ban ni, asɛɛ ka kuom bɛ tɛŋ la pʋʋgin. Sisibig nɔbigidi bɛ tɛɛns kɔn’ɔbkɔn’ɔb ni, amaa li zin’ig sʋ’ʋŋa anɛ titanbin’isig zin’ig kanɛ ka kuom pʋ diginida. Li bɛnɛ zin’is banɛ ka tʋʋlig bɛ ka lin na nyaŋi bɛ zin’ig si’a tʋʋlig bɛn anɛ 21–32 °C (70–90 °F). Li maan sʋ’ʋŋa zin’is banɛ ka tʋʋlig bɛ ka lɛɛ kʋ nyaŋi bɛ zin’ig kanɛ ka tʋʋlig pʋ paae 5 °C (41 °F). Sisibig anɛ tiig kanɛ pʋ mɔr vaandɛ ka nɔbigidi bɛ zin’is banɛ an tʋʋlig wan wʋʋ, southern districts India nɛ Pakistan tɛnsin. Tiig nwa’ ba’a kae ye kuom pʋ zuoe bɛɛ kuom la an kuosʋŋ bɛ. India tɛŋin nɛ zin’is banɛ ka Indian nidib paae, li anɛ na’ana’a nɛ fʋ na nyɛ Sisibig tiig la suoya nɔya ni anina, Winpʋ’ʋsʋm zin’is, sakurnamin nɛ zin’is banɛ ka nidib la’asid bɛɛ nidib yampɔna. Zin’is banɛ an kpi’emis hali la, ba sɛɛt tiis la bɛdigʋ.
Mɔɔg la Zi'esim
[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]Ba gɔs ka sisibig anɛ mɔɔg zin’ig si’eba, wan wʋʋ Middle East, li kaskas anɛ Sub-Saharan Africa tɛɛns wan wʋʋ West Africa nɛ Indian Ocean tɛɛns, nɛ zin’ig si’eba Australia tɛŋin. Li bɛilim pʋʋgin, li nɔbigidi bɛ zin’ig kanɛ an sʋ’ʋm, amaa ba nam pʋ nyaŋi vɛɛnsi li yela naae.[15]
Yʋʋm tusa ayi nɛ piinɛnu, Vaala nwadig ni (April 2015), ba da nɔk sisibig ka li paas nɛ class B nɛ C mɔɔd ni bɛ Northern Territory, Australia sʋ’ʋlim, ka li pa’al ye sɛɛ ka ba gɔsi li ka li da yadig tɛŋa bɛɛ ba da mɔri li kpɛn’ɛ tɛŋ la ni na. Li da anɛ wada gɛsigir nɛ fʋn na da’, kuos, bɛɛ vɔn’ tiis la bɛɛ li biili mɔri tɔɔm tɛŋ. Linɛ yela ka ba da gban’e ye li anɛ mɔɔg la anɛ lin da bɛɛ ba kuosuoya nam ni gu’ud kuom ba tɛŋin la.[16]
Lin da kɛŋ Australia tɛŋin, yʋʋm tusir, nɛ kɔbiswai nɛ pisnaasi nam saŋa la (1940s), ba da sɛ sisibig yiiga bɛ nɛ Northern Territory ye li maal ma’asim tis bʋnkɔnbid. Ba da sɛɛ li maki li nɔbigir yela gɔs nɛ yʋʋm tusir, kɔbiswai nɛ pisyuobʋ nam saŋa (1960s) nɛ yʋʋm tusir, kɔbiswai nɛ pisnii saŋa (1980s) tɛnsʋk bɛ Darwin, Queensland, nɛ Western Australia, amaa Australian sisibig pɔɔg la da pʋ nyaŋi zi’enɛ. Tiig la yʋ’ʋn yadigi paae zin’ig, li kaskas anɛ kuosuoya ni ka ba la’asi bɛ zin’ig si’eba.[17]
Phytochemical nam
[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]Margosa wɛla, biili, viand, tila, nɛ pak la mᴐrnɛ phytochemicals kᴐn’ᴐb-kᴐn’ᴐb, ka kʋdʋmin dim da paami ba yi sisibi biili ni, nwɛnɛ azadirachtin dinɛ ka ba da pin’ili di bɛ yʋʋm tusir, kᴐbiswai nɛ pisyuobʋ saŋa (1960s) ka ye di anɛ bʋn-ian’ada, banɛ gu’ud nᴐbʋgʋr nɛ tibanɛ ka ba mᴐri puusid.[18][19] Sisibig wal kanɛ an 2 kg na an nwɛnɛ 5 g.[18]
Dinɛ paasi azadirachtin ka mᴐr kpinnim anɛ limonoids, biili la kpaam mᴐr glycerides, polyphenols kᴐn’ᴐb-kᴐn’ᴐb, nimbolide, triterpenes, nɛ beta-sitosterol.[18][20] Kpakanɛ an dᴐnbʋʋlʋm ka mi’is la mᴐr nyuug kanɛ nwɛnɛ gabpiel ka mɛ mᴐr limonoid compounds dinɛ an 2%.[18] Vaand la mᴐr quercetin, catechins, carotenes, nɛ vitamin C.[18]




India dim ɛnti nᴐk Margosa vand kpiɛmis nniŋ cupboard nɛ yɛ li kad bʋŋiada kaba da dit fʋʋdɛ, ka lɛm niŋid container ni nɛ mʋi nɛ wheat.[21] Di pʋʋm la ka India dim mᴐrɛ maannɛ ba malima wᴐᴐ Ugadi.
Ti’nyan
[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]La’ad bani kaba mᴐr Margosai maan la India dim mɛ mᴐr din ka li an ba ti’nyan yʋma bɛ bɛdigʋ,[22][23] kaba mᴐrɛ tiɛbid niŋbgiŋ ba’ans nɛ giila nɛ kᴐba ba’ans,[24] amaa sibiti dim pʋ nyaŋi di kasɛta ye Margosa anɛ ti’im.[23] Kpɛ’ɛmnam pʋ mᴐr zɛmisʋgᴐ, Margosa an sʋm fʋ yaa di dabisa biɛla amaa fʋ yaa dii li saŋa bɛdigʋ, li na daami fʋ siyaanini bɛɛ fʋ sᴐ’ᴐnr. Yaa anɛ biis, margosa kpaam kaɛ sʋm, ka tᴐ’ᴐn ba’as kʋm.[23] Margosa tᴐ’ᴐn kɛ ka pʋa pʋ’ʋr kpa’aɛ bɛ kʋndʋ’ar bɛ sikir ba’an.[23]
Ya’dagᴐbʋg India tɛŋin nɛ ya’tʋᴐna tɛŋsʋg, Margosa da’ʋg la ka ba mᴐr ka li an sigiriŋ.[25]
Tʋʋmsieba
[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]Tiig: Margosa tiig la anɛ dinɛ yɛla pak hali di anti-desertification nwaasim la zug nɛ din an sʋ’ʋm nwɛnɛ carbon dioxide sink la zug. Nidib mᴐr mᴐri di dᴐn’ᴐsid zʋʋd nwɛnɛ bugulʋmnɛ.[26][27]
Bugulʋm: ba mᴐr sisibig paasidi maan bugulʋm (urea) ka di mᴐr zɛɛnsim tis zʋʋd la.[28]
Bʋnkᴐnbid diib: margosa viand anɛ dinɛ ka ba mᴐri ka di an yaama tis bʋnkᴐnbid nɛ su’umis.[29]
sigiriŋ: margosa anɛ dinɛ ka sᴐ’ wʋsa mi’ ye di anɛ sigiriŋ ka ba ᴐnbidi sᴐndigid nyina.[30]
zɛɛnsim
[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]American Journal of Neuroradiology pa’al ye, margosa kpaam na nyaŋi maal zɛɛnsim nwɛnɛ encephalopathy nɛ ophthalmopathy sᴐ’ ya’a dii li bɛdigʋ gaad 150ml (5.07 us fluid ounces).[31]
Genome and transcriptomes
[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]Margosa genome nɛ transcriptomes banɛ yi lʋga kᴐn’ᴐb-kᴐn’ᴐb la anɛ dinɛ tuun dᴐl taaba.[32][33][34] Expressed sequence tags anɛ dinɛ ka ba nyɛ ka di dᴐl generation of subtractive hybridization libraries dinɛ bɛ margosa wala bʋʋlʋm, vaand, wala pa’ad nam.[35][36]
O Sʋm Buudi Ni
[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]
Nimai yט'טr la (di yinne neem tree),
Footonam
[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]-
Flowers
-
Unripe fruit
-
Neem tree in a banana farm in India
-
Neem tree farm
-
Twigs for sale
-
Fruit drying for oil extraction
-
Cleaning teeth by chewing stick
-
Native of Chhattisgarh with Neem branches and leaves for Hareli Festival
-
A tree in Gambia
-
A tree in Bangladesh
-
Leaves and flowers
Gɔsim ya'as
[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]- Azadirachta excelsa
- Azadirachtin
- Ayurveda
- Arid Forest Research Institute (AFRI)
- Neem cake
- Neem oil
- Babool (brand) of toothpaste
- Teeth cleaning twig (datun)
Gbanvɛɛnsa
[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]- ↑ "Azadirachta indica". Germplasm Resources Information Network. Agricultural Research Service, United States Department of Agriculture. Retrieved 9 June 2017.
- ↑ Compact Oxford English Dictionary (2013), Neem, page 679, Third Edition 2008 reprinted with corrections 2013, Oxford University Press.
- ↑ Henry Yule and A. C. Burnell (1996), Hobson-Jobson, Neem, page 622, The Anglo-Indian Dictionary, Wordsworth Reference. (This work was first published in 1886)
- ↑ Encarta World English Dictionary (1999), Neem, page 1210, St. Martin's Press, New York.
- ↑ "Neem | Azadirachta indica". Plants For A Future. 8 January 2018. Retrieved 25 October 2023.
- ↑ "Factsheet - Azadirachta indica (Neem)". keys.lucidcentral.org. Retrieved 7 August 2024.
- ↑ saikia, Curtingle (2 January 2023). "How to Use Neem- Uses and benefits - prakasti.com". Prakasti. Retrieved 11 January 2023.
- ↑ The Tree. National Academies Press (US). 1992.
- ↑ "Azadirachta indica A.Juss." The International Plant Names Index. Retrieved 26 March 2023.
- ↑ 10.0 10.1 Linnaeus, C. (1753), "Melia", Species Plantarum, vol. 1, Stockholm: Laurentius Salvius, pp. 384–385, retrieved 26 March 2023
- ↑ e Jussieu, A. (1830). "Mémoire sur le groupe des Méliacées". Mémoires du Muséum d'histoire naturelle. 19: 153–304. Retrieved 26 March 2023. p. 221.
- ↑ "azedarach". Merriam-Webster Dictionary. Retrieved 26 March 2023.
- ↑ K. K. Singh, ed. (2009). Neem A Treatise. I.K. International Publishing House, India. p. 3. ISBN 9788189866006.
- ↑ "Azadirachta indica A.Juss". Plants of the World Online. Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. 2017. Retrieved 19 November 2020.
- ↑ Plant Risk Assessment, Neem Tree, Azadirachta indica (PDF). Biosecurity Queensland. 2008. Retrieved 24 January 2014.
- ↑ Neem has been declared: what you need to know (PDF), Department of Land Resource Management, 2015, archived from the original (PDF) on 24 March 2015, retrieved 17 March 2015
- ↑ Neem Azadirachta indica (PDF), Department of Land Resource Management, 2015, archived from the original (PDF) on 24 March 2015, retrieved 17 March 2015
- ↑ 18.0 18.1 18.2 18.3 18.4 "Neem". Drugs.com. 13 August 2020. Retrieved 21 September 2020.
- ↑ Anna Horsbrugh Porter (17 April 2006). "Neem: India's tree of life". BBC News.
- ↑ "Nimbolide". PubChem, US National Library of Medicine. 6 March 2021. Retrieved 10 March 2021.
- ↑ Anna Horsbrugh Porter (17 April 2006). "Neem: India's tree of life". BBC News.
- ↑ Anna Horsbrugh Porter (17 April 2006). "Neem: India's tree of life". BBC News.
- ↑ 23.0 23.1 23.2 23.3 "Neem". Drugs.com. 13 August 2020. Retrieved 21 September 2020.
- ↑ Tejesvi, M.V.; Tamhankar, S.A.; Kini, K.R; Rao, V.S.; Prakash, H.S. (2009). "Phylogenetic analysis of endophytic Pestalotiopsis species from ethnopharmaceutically important medicinal trees". Fungal Diversity. 38: 167–183.
- ↑ "Different Strokes for Different Folks: A History of the Toothbrush – Page 4 – Virtual Dental Museum". dentalmuseum.pacific.edu. Retrieved 8 July 2021.
- ↑ Schroeder, Paul (1992). "Carbon storage potential of short rotation tropical tree plantations". Forest Ecology and Management. 50 (1–2): 31–41. Bibcode:1992ForEM..50...31S. doi:10.1016/0378-1127(92)90312-W.
- ↑ Puhan, Sukumar, et al. "Mahua (Madhuca indica) seed oil: a source of renewable energy in India." (2005).
- ↑ Heinrich W. Scherer; Konrad Mengel; Heinrich Dittmar; Manfred Drach; Ralf Vosskamp; Martin E. Trenkel; Reinhold Gutser; Günter Steffens; Vilmos Czikkely; Titus Niedermaier; Reinhardt Hähndel; Hans Prün; Karl-Heinz Ullrich; Hermann Mühlfeld; Wilfried Werner; Günter Kluge; Friedrich Kuhlmann; Hugo Steinhauser; Walter Brändlein; Karl-Friedrich Kummer (2007), "Fertilizers", Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry (7th ed.), Wiley, doi:10.1002/14356007.a10_323.pub2, ISBN 978-3527306732
- ↑ Heuzé V., Tran G., Archimède H., Bastianelli D., Lebas F., 2015. )Neem (Azadirachta indica. Feedipedia, a programme by Institut national de la recherche agronomique, CIRAD, AFZ and FAO. Last updated on 2 October 2015
- ↑ "Different Strokes for Different Folks: A History of the Toothbrush – Page 4 – Virtual Dental Museum". dentalmuseum.pacific.edu. Retrieved 8 July 2021.
- ↑ M.V. Bhaskara; S.J. Pramoda; M.U. Jeevikaa; P.K. Chandana; G. Shetteppa (6 May 2010). "Letters: MR Imaging Findings of Neem Oil Poisoning". American Journal of Neuroradiology. 31 (7): E60 – E61. doi:10.3174/ajnr.A2146. PMC 7965469. PMID 20448012.
- ↑ Krishnan, N; Swetansu Pattnaik; S. A. Deepak; et al. (25 December 2011). "De novo sequencing and assembly of Azadirachta indica fruit transcriptome" (PDF). Current Science. 101 (12): 1553–1561.
- ↑ Krishnan, N; Swetansu Pattnaik; Prachi Jain; et al. (9 September 2012). "A Draft of the Genome and Four Transcriptomes of a Medicinal and Pesticidal Angiosperm Azadirachta indica". BMC Genomics. 13 (464): 464. doi:10.1186/1471-2164-13-464. PMC 3507787. PMID 22958331.
- ↑ Krishnan, N; Prachi Jain; Prachi Jain; Arun K Hariharan; Binay Panda (20 April 2016). "An Improved Genome Assembly of Azadirachta indica A. Juss". G3. 6 (7): 1835–1840. doi:10.1534/g3.116.030056. PMC 4938638. PMID 27172223.
- ↑ Narnoliya, Lokesh K.; Rajakani, Raja; Sangwan, Neelam S.; Gupta, Vikrant; Sangwan, Rajender S. (2014). "Comparative transcripts profiling of fruit mesocarp and endocarp relevant to secondary metabolism by suppression subtractive hybridization in Azadirachta indica (neem)". Molecular Biology Reports. 41 (5): 3147–3162. doi:10.1007/s11033-014-3174-x. PMID 24477588. S2CID 16605633.
- ↑ Rajakani, Raja; Narnoliya, Lokesh; Sangwan, Neelam S.; Sangwan, Rajender S.; Gupta, Vikrant (2014). "Subtractive transcriptomes of fruit and leaf reveal differential representation of transcripts in Azadirachta indica". Tree Genetics & Genomes. 10 (5): 1331–1351. doi:10.1007/s11295-014-0764-7. S2CID 11857916.