Iankim keŋ kʋ'ʋlʋmin la

Jirapa

Di yinɛ Wikipedia
Jirapa
administrative centre, town
CountryGhana Dɛmisim gbɛlima
Located in the administrative territorial entityJirapa Municipal District Dɛmisim gbɛlima
Coordinate location10°32′0″N 2°42′0″W Dɛmisim gbɛlima
Map

Jirapa an tempʋtita’ari tis Jirapa Municipali bɛ Upper West Region sʋ’ʋlim, Ghana.[1][2]

Zin’ititada[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

  • Bipumis sakur yimmir kanɛ bɛ region la ni, Saint Francis of Assisi Girls' Secondary School, bɛnɛ tempʋʋg la ni.
  • Jirapa Senior Secondary School.
  • St. Joseph's Hospital dinɛ bɛ Jirapa la an district la sibiti. Di tʋʋma la Franciscan Missionaries of Mary da pinili di yʋʋm tusir, kɔbiswai nɛ pisnaasi nɛ awai (1949) la ni ye ba kennɛ pi’esid fɛn’ɛd, ka ba da tiaki di ka di kilim sibiti ka Catholic Mission of Tamale dim da di’e di yʋʋm tusir, kɔbiswai nɛ pisnu nɛ atan (1953).[2]
  • Pa’alʋg Sakuya ayi da naal nɛ sibiti la ka yʋ’ʋn zi’e ba nyadi Jirapa Nurses' Training College nɛ Jirapa Midwifery Training College. Community health training school ka ba buoni di ye Jirapa Community training school
  • St. Joseph Orphanage mɛ da tiaki yʋʋm tusa ayi nɛ anaasi (2004) la n iyi kpiibʋg kanɛ yʋ’ʋn bɛ Italy.[3] Di nɔkidnɛ kpiibis pisnaasi (40) yit sibiti banɛ kpi’e ani ka gɔsi ba, ba pin’ilʋg.[4]
  • Police Station nɛ district magistrate court bɛ sʋ’ʋlim la ni.

Pʋ’ʋsim[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

Roman Catholic malima bɛ Jirapa-Lambussie district. White Fathers da yɔ’ɔg mission station yiiga Navrongo yʋʋm tusir, kɔbiswai nɛ ayuobʋ (1906), ani ka ba da tʋm dapa atan ye ba tʋm Jirapa yʋʋm tusir, kɔbiswai nɛ pisi nɛ awai (1929) la ni. Jirapa Na’ab da tisi ba paalʋ ka nidib da zɛrig o ye o bɔɔd ye o gɔs ye kikiris na kadi ba ka ba gaad bɛɛ ba kʋ kadi ba.[5] La’an nɛ zaba da bɛ banɛ da paam faangir yiiga la nɛ teŋ la na’anam, nɛ ban da pʋ siak ye ba di’e British District Commissioner of Lawra, ba da kɛ satita’ar ni ni ʋʋn hali Lawra district, Jirapa ma’aa, yʋʋm tusir, kɔbiswai nɛ pistan nɛ ayi (1932) la ni.[6][7] Gɔmena gbana ni, kɔbiga pʋʋgin, pisnaasi nɛ ayi du’al anu (42.5%) yi nimbanɛ bɛ district la ni yʋ’ʋn anɛ Kristo biis, ka piswai nɛ ayuobʋ du’al yinne kɔbiga pʋʋgin (96.1%) anɛ Catholic dim, ka banɛ kpɛlim la an mɔɔm bɛɛ ba’amaannib.[8]

Buudi malima[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

Jirapa na’abi an Paramount Chief tis Jirapa traditional area, ka nananna anɛ Peter Nanfuri, Naa Ansoleh Ganaa II. Ba mɔr yʋʋm-yʋʋm malʋŋ kanɛ an Bong-Ngo bɛ Jirapa tis na’ab la nɛ nidib la.[9]

Buudi[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

Nimbanɛ bɛ ani la anɛ Dagaaba, ka ba pian’ad la an Dagaare, dinɛ paas Gur buudi dinɛ bɛ Niger–Congo buudi pian’ad zakin la. Ba sɔbid teŋ la yʋ’ʋr Dagaare nɛ Gyerebaa, ka ba lɛɛ buoni li ye jira-‘baa, ka di gbin anɛ kɔlkɛɛna bɔn’ɔg.[10]

Gbanvɛɛnsa[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

  1. https://web.archive.org/web/20220522073833/https://www.gna.org.gh/1.21209107
  2. 2.0 2.1 https://web.archive.org/web/20130614134836/http://builsa.ghanadistricts.gov.gh/
  3. https://web.archive.org/web/20160304093611/http://www.freeduk.org/orphanage/orphanage_history.htm
  4. http://www.comminit.com/es/node/133980/307
  5. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/features/artikel.php?ID=119921
  6. https://en.wikipedia.org/wiki/Jirapa,_Ghana#cite_note-6
  7. https://web.archive.org/web/20120321144419/http://www.thepelicans.co.uk/history40a5.htm
  8. https://web.archive.org/web/20160303214817/http://www.ghana.gov.gh/index.php?option=com_content&view=article&id=1197:introduction&catid=39:upper-west&Itemid=194
  9. https://web.archive.org/web/20121009120940/http://www.ghanadistricts.com/districts/?r=9&_=109&sa=316
  10. https://sites.google.com/view/ghanaplacenames-upper-west/jirapa-municipal/jirapa