Iankim keŋ kʋ'ʋlʋmin la

Khon

Di yinɛ Wikipedia


Khon
theatrical genre, type of dance
Country of originThailand Dɛmisim gbɛlima
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Dɛmisim gbɛlima
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/01385, https://ich.unesco.org/fr/RL/01385, https://ich.unesco.org/es/RL/01385 Dɛmisim gbɛlima

Khon ( )anɛ Thailand dim wa’a buudi. Ayutttaya Kingdom[1] saŋa la sa ka khon wa’a di’ema la da bɛ. Dapi lusidi ba nindaa wa’adi li na’am kⴢⴢtʋ zin’igin, ka nidib dⴢli ba pa’an wa’a la yɛla an si’em piphat di’ema dim sʋʋgin. Pu’ab la’am wa’adi li ka ba buon ye khon phu ying (  )

Pin’ilʋg[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

Khon anɛ Thai dim buudi wa’a kanɛ ka banɛ wa’ad nɛ di’ema dim la’asidi maan. Kasɛttʋg da ka’e pa’an li da si’iŋ si’em, provenance, amaa ba pian’ li yɛla Thai gbana ni, Lilit Phra Lo (c. 1529) ka ba da sⴢbi digil ka zugraan, king Narai Maharaj[2][3] na’am saŋa nyaan da paae.

Gbana kasɛttʋg pa’al ye Thai di’ema la da na si’iŋ nɛ 17th century la ni. Yʋʋm tusur yinne, kⴢbus yuobʋ nɛ pisnii nɛ ayⴢpⴢi, 1687 la ni France nid Louis xiv da tʋm Simon de la  Loubere Siamese teŋin ye o sⴢbi digil linɛ wʋsa k’o nyɛ teŋin la. O kasɛttʋg nwa nii, Du Royaume de siam, La Loubere da kpans ya sʋ’ʋŋa Siam di’ema di’ema la 17th century yʋʋma saŋa la ni, la’am nɛ sⴢlima linɛ yɛt nintiris yɛla Khon di’ema ni, ka o da sⴢb on da nyɛ si’el la wʋsa tutuaa.

Siamese la mⴢrɛ di’ema buudi atan’: Ka ba buonnɛ ba ye Cone [  ] li anɛ a’a kanɛ ka ba wa’ad ka violin nwɛn’ɛd, la’am nɛ bʋnnwɛn’ɛd sieba vuud. Wa’wa’adib la lusid nɛ nindaas ka mⴢr zaba la’ad, ka an woo banɛ bⴢⴢdi kad yɛlsi’a yis ka ka’a wa’a ma’aa nɛ. ka wa’adib la wʋsa zⴢtti giilim wa’a la pʋʋgin laa, ba la’am yɛtnɛ yɛlsieba paasid. La’abanɛ ka ba zaŋi lusi ba nindaas la bɛdigʋ ye pʋ vɛnl nɛ baa bi’elaa saa ka kɛt ka ba nwɛn nɛ bʋngba’ada bɛɛ sibɛ’ɛdnam bɛɛ nimbɛ’ɛdnam. Di’ema la ka ba buon ye Lacone la anɛ sɛnlʋŋ kanɛ paas nɛ di’ema, li zaŋid nɛ daba atan’, ka pin’in bɛkɛɛng kɛrifa anii ti paae yʋ’ʋŋ kɛrifa ayⴢpⴢi. Di’ema dim banɛ bɛɛ ani la yʋʋm nɛ di’esid taaba ka yɛti li si’iŋir nɛ li nimmua yɛla… Rabam wa’a la dap nɛ pu’abi l’am wa’ad , ka li ka’ae nɛ woo zabaa ka anɛ vɛnlim… Ba tun’oe wa’ ka pʋ lⴢⴢ ba mɛŋi ta’al taaba, bⴢzugⴢ wa’a la anɛ a kpɛn kɛn baanlim-baanlim giligid a’a zin’ig la; amaa ka lɛɛ nwɛttidi fɛnttidi ba nu’us nɛ niŋgbina, dody and arms[4] hali ka li mⴢr dabi’em.

Siamese Khon wa’wa’adib la fuud, La Loubere da sⴢbi digil ye, “[T]hose, banɛ wa’ad Rabam, nɛ Cone, la pid nɛ ba zut, ka lusi ba tiengʋ’or nɛ bʋnlinɛ an woo pepe ka ba zaŋ sanlima maal nɛ,gilded wood, ka lɛɛ yuli ba lɛma baba ka li aan nwɛn woo kuga ka ba zaŋi maal nɛ, ka tisid vɛnlim.

Ba yɛl ye Khon wa’a la si’iŋ si’em la yinɛ “Khon piank la ni na. Li pʋ ba’ kpɛn nie pa’al nyain nɛ, amaa yɛla anaasi sʋ’oe li. Yiiga, “Khon” Benguela Kalinin ni anɛ woo pian’ad  “Kora” bɛɛ “Khon” kanɛ an bʋn-nwɛn’ɛdir yʋ’ʋr ka ba zaŋ Hindi gbaʋŋi maal nɛ. o anɛ woo lʋŋ la nɛ. Nidib da nⴢŋi ba mⴢri lii maan nɛ ba malima naming. Ba da siak ya ye kora da anɛ bʋn-nwɛn’ɛdir yinne kanɛ ka ba mⴢri maan khon malima. Tamil buudi pian’ad la ni, Tamil language “Khon” yinɛ “koli” piank la linɛ pʋ lal nɛ “goli” bɛɛ “golumn” Tamil nii. Tamil pian’ bama nwa yɛttɛ fuud ka ba pin’ini yɛɛd zugin nɛ ti paae nⴢbbibisin woo lin an si’em nɛ khon malima fuud nɛ li la’ad yɛɛbin. “Khon” Iran ni da yinɛ “zurat khan” pian’adin ka li gbin an ye bʋn linɛ kʋ tun’oe vurigi li tu’orɛ, ka ba mⴢri li maan nɛ ba di’ema malima. Li yʋʋma nam la da anɛ woo nananna Khon nɛ.

Banɛ di’emid la[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

Niŋ kʋda malʋŋin la pʋdigid di’ema la nɛ nid wʋsa na zaŋ di’em si’a bɛn. kpɛɛmnam di’ema la ni anɛ banɛ mi’ malima la hali ka di ya’an li ni, nidib banɛ nwɛn nɛ bʋngban’ada nɛ maan woo nwaamis. Nwaamis la di’ema an sʋm hali Khon ni. Nwaaŋ kanɛ ka ba min’i o hali di’ema la ni anɛ nwaaŋ kanɛ an Hanuman zab-zabid la.

Nananna nwa, Khon malima bɛdigʋ ka li bɛɛ li gʋllim nɛ lakhon nai ka zina, pu’ab paasi di’ema la ni ka zaŋid pu’ab zin’is di’ema la ni, kanɛ ka dapi da sʋ’oe zin’I ban la performed by men[5] Bʋn-gban’ada la nɛ nwaamis la lusidi ba nindaas laa, banɛ an saalib la bɛdigʋ pʋ lusida, most of the human charaters do not[5].            

Di’emanam[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

Khon di’ema la sⴢlim nɛ nintiris, epic Ramakien (Thai adaptation of Hindu epic Ramayana),[6] woo Thai literature nɛ di’ema, drama paamid kpɛmisig Indian artslegend naming la. Dap ma’aa da tun’oe di’em Khon Ramakien, originally could be performen by men only[6] Pu’ab da anɛ maliaknam nɛ teŋgbana. Zina pu’ab nɛ nwaamis nɛ sibɛ’ɛdnam zin’ig di’ema la ni. Sansi’en la, na’abiis ma’aa da di’emid khon. Na’ab la dakⴢnya da zaŋid nwaamis nɛ sibɛ’ɛdnam la zin’ig. Thai khon la da anɛ ye li an woo wa’a amɛŋa, kas-kas nwaamis la, lin bⴢⴢdim da anɛ li vɛnl ka wa’a la nwɛn nɛ nwaaŋ wa’a nɛ. wa’a la zamisig pin’in nɛ biili min ka lin na kɛ onɛ wa’ad la na gban’ae li sʋ’ʋŋa, ka nyaŋi wa’a lɛb tutula, kas-kas banɛ wa’ad Vanara la (banɛ bɛ mⴢⴢgin bɛɛ nwaamis) di’emadim la.

Footo nam[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

Gⴢsim nɛŋa ya’as[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

Gbamvɛɛnsa[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

  1. https://web.archive.org/web/20180905230252/http://www.nationmultimedia.com/detail/lifestyle/30353807
  2. https://web.archive.org/web/20120311085722/http://www.finearts.go.th/node/317
  3. https://web.archive.org/web/20171016070220/https://www.l3nr.org/posts/51516
  4. https://en.wikipedia.org/wiki/Khon#cite_note-SLL-1693-4
  5. 5.0 5.1 https://archive.org/details/theatreinsouthea0000bran
  6. 6.0 6.1 http://www.esamskriti.com/essay-chapters/Historical-Ties-India-and-Thailand-1.aspx