Iankim keŋ kʋ'ʋlʋmin la

Nathaniel Azarco Welbeck

Di yinɛ Wikipedia
Nathaniel Azarco Welbeck
human
Sex or gendermale Dɛmisim gbɛlima
Country of citizenshipGhana Dɛmisim gbɛlima
Date of birth1914, 25 Sɛnlʋŋ/Nwadispiigin 1915 Dɛmisim gbɛlima
Place of birthCape Coast Dɛmisim gbɛlima
Date of death1972, 25 Fulumfug/Nwadisatan' 1972 Dɛmisim gbɛlima
Languages spoken, written or signedEnglish Dɛmisim gbɛlima
Occupationdiplomat, politician, teacher Dɛmisim gbɛlima
Position heldMember of the 2nd Parliament of the 1st Republic of Ghana, Member of the 2nd Parliament of the Gold Coast, Member of the 1st Parliament of the 1st Republic of Ghana Dɛmisim gbɛlima
Educated atWesley College of Education, Wesley College of Education Dɛmisim gbɛlima
Member of political partyConvention People's Party Dɛmisim gbɛlima
Religion or worldviewChristianity, Christian Dɛmisim gbɛlima

Nathaniel Azarco Welbeck yʋʋma pin’ilʋg lin yʋʋma (1915–1972) O da anԑ Ghana pↄlitis nwԑ’ԑd ka mԑ da lԑn an onԑ zi’e ti Ghana nↄba zug teŋ sieba ni. O da anԑ Convention People's Party la na’adↄↄg nid ka da an minister of state n da bԑ yiiga republic la ni. Onԑ da an resident minister  tis Ghana n bԑ Guinea nԑ resident minister ya’as tis Ghana bԑ Congo.

Vʋm pin’ilʋg nԑ sakur yԑla[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

Ba da du’a Welbeck nԑ bԑ Cape Coast Senlʋŋ nwadig la dabisim piisi nԑ anu la yʋʋma 1915 la ni, o du’adib anԑ Madam Adwoa Twi nԑ Nomo Welbeck banԑ da yii lԑb Abidjan, Côte d'Ivoire teŋin la. O saam da anԑ Ewe nid ka o tʋŋ lԑԑ yi Ga dim buudi ni ka o ma mԑ da anԑ Fanti, dinzugↄ, Welbeck da anԑ Fanti,  Ga ka lԑn an Ewe dim ya’as, wʋʋ Fanti an  Akan dim buudi ka ba malima sieba an ma faar diib la ka fʋ ma yidim mԑ su’oe fʋ la, Welbeck da anԑ Fanti yi Cape Coast. Bugum da laŋ yir ka li ta’asi  o saam kum n bԑ Abidjan zi’ikanԑ ka buudi da bԑ la. Welbeck onԑ o saam da la’asnԑ gbԑԑnd dↄↄg kan nↄↄ ni. O yaapu’a da dԑŋim nyԑ bugum la ka kia kʋŋ. O saam la da wʋm kʋŋ la ka vaae duoe tↄ’ↄ ʋk Welbeck keŋ digil zi’insʋŋ. Ka o lԑn lԑbi kpԑn’ bugum la ni ye o yis biig yinne ya’as, ka o yis biig la tud takↄrↄ ni ka o yi amaa on naae la ka bugum la nyaŋi o ka o ia suor ye o yii gʋ’ʋŋ ka kpi. Welbeck da pↄↄdnԑ hali nԑ on da na baŋ o saam. O ma da anԑ kpikpiʋŋ sↄb. O sid la kum nya’aŋ la o da pʋ gaadԑ amaa o da maligim muki o mԑŋ n maali o tↄlʋŋ la tituaa ka li zi’e sʋŋa n bԑ Abidjan teŋin la. Welbeck da pin’ili o sakuri bԑ Abidjan. French pian’ad da an pian’akanԑ ka ba mↄri zamisidi bԑ sakurin sʋ’ʋlʋm la ni, li da ti kena ka Welbeck  mi’i  French pian’ad la hali tituaa. Ka Welbeck ma da ti gban’e ye o na kԑ ka Welbeck kuli o teŋin linԑ an Gold Coast la  n kuli bԑ nԑ o saam nam buudi la o saam yinne; Mr. Joseph Mensah Attabrah. Onԑ o buudi la da la’asi bԑnԑ Swedru zi’ikanԑ ka o da tↄlisi kennԑ o sakur la, amaa saŋkan yu’un da anԑ na’asaal zamisʋg. O da keŋ sakur nam bԑdigʋ naae ka di’e kasԑta gbana yʋʋma 1932 la ni ka kpԑn’ Wesley College la ni yʋʋma 1933 la ni zamis linԑ an pa’an zamisʋg.[1][2][3]

Tʋʋma nԑ pↄlitis[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

O da anԑ pa’an yʋʋma 1936 la ni. O da pa’an n bԑ zi’is kↄn’ↄb-kↄn’ↄb, sakur kanԑ ni ka o da pa’al ka pʋ lԑn pa’al ya’as la da anԑ Takoradi Methodist Sakur la ni. O da kpԑn’ pↄlitis ni naae ka naan bas pa’alʋg la. O da nↄki o mԑŋi paas nԑ na’adↄↄg linԑ da yↄ’ↄg paalim ka li yʋ’ʋr buon United Gold Coast Convention (UGCC); na’adↄↄg nwa mԑŋim da yↄ’ↄgi sʋŋ mↄr  Gold Coast keŋi afaae mԑŋ ni na la.Yʋʋma 1949 la ni ka ba da gaŋ o ye o an gbaʋŋ sↄbid n tis Local Education kpԑԑmnam la. Yʋʋm kan noo ya’asԑ, ka o yiisi o mԑŋ nyain yi pa’an tʋʋma la ka yu’un kpԑn’ pↄlitis ni amԑŋ. Kwame Nkrumah da bas UGCC ka keŋ yↄ’ↄg na’adↄↄg linԑ an Convention People's Party (CPP) Sigir nwadig dabisim piina ayi la yʋʋma 1949 la ni ka Welbeck da la’al na’adↄↄg la daa kan noo n an nid yinne banԑ si’iŋi li. Yʋʋma sieba nya’aŋ, ka ba da gban’a o n dↄl nԑ Nkrumah da pian’a si’el ye “ba na duoe tawai linԑ dↄl suor ka ziim ka’ li pʋʋgin la." Ba da gban’a o nwԑ’ԑd o sam ka yↄ o wʋʋ nwadis piina ayi pʋʋgin. Nԑ’ da du’oesi o hali pamm ka o da ti kena an gandaag pↄlitis nwԑ’ԑb ni ban da yↄ’ↄg o la nya’aŋ. Yʋʋma 1951 la ni ka CPP na’adↄↄg la da gaŋ o ye o aan ba gbaʋŋ sↄbid.[4] Kwesi Plange kum la nya’aŋ yʋʋma 1953 la ni ka o na’adↄↄg CPP la da gaŋ o ye o an ye o zi’enԑ nya’a na’am ba teŋin linԑ an Cape Coast municipal n zi’enԑ an legislative assembul la. On nԑ Amponsah Dadzie onԑ da an United Party na’adↄↄg nid la da la’asi nya Cape Coast kʋk la. Ban da vↄti naae la ka Welbeck da di amaa ka onԑ da nya’and nԑ o la Amponsah Dadzie da pʋ siaki tis o. Cape Coast Vↄt la ba da lԑm maligim gban’e dabisir n vↄt yʋʋma 1954 ni la ka ban da lԑn vↄt la ka Welbeck di ka pian’ad la pʋ lԑn keŋ Kↄtↄ ni ya’asԑ. Yʋʋm kan noo ni ka ba da gaŋ o ye o an minista gↄsid tʋʋma nam yԑla.[5][6][7] O da kpԑn’ tʋʋma dↄↄgin la nԑ yʋʋma 1956 la ni ka yʋʋma 1958 la ni ka ba da gaŋ o ye o an minista n zi’en Ghana nↄba zug n bԑ Guinea la.[4] Yʋʋma 1960 la ni ka ba da lԑn vↄt ka o di kʋk la n kpԑn bԑ wadmaanib yir la ka ba da lԑn gaŋ o ye o an minister of state for Defence. Yʋʋm kan mԑŋim ni ya’as ka ba da gaŋ o Minister Plenipotentiary nԑ minista kanԑ na zi’en ti Ghana nↄba zug n bԑ Congo. O da yii anina lԑb Ghana na yʋʋma 1960 Sapal nwadig la ni dↄlis nԑ zaba nam banԑ da naam Congo la sogianam Patrice Lumumba da duoe zabid nԑ gↄmina la Mobutu win la.[8][9] Senlʋŋ nwadig la ni yʋʋma 1962 la ni, ka o da an gbaʋŋ sↄbidi tis CPP na’adↄↄg ka li yinԑ ban da yis Hugh Horatio Coffie Crabbe la. Ba da gaŋ o ye o an gbaʋŋ sↄbid n tis na’adↄↄg la nԑ yʋʋma 1963 la ni amaa ka Nkrumah lԑԑ aan wʋsa-wʋsawas gbaʋŋ sↄbid.[10] Yʋʋma 1965 la ni ka ba da gaŋ Welbeck ye o an minista onԑ tisi labaya ka mԑ aan ba na’adↄↄg sↄnsʋg yԑla gbaʋŋ sↄbid[11][12][1][2][3]

O vʋm bԑllim[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

O da anԑ Philip Quaque linԑ bԑ Cape Coast la yaaŋ. Yiiga o di pu’a ka o yʋ’ʋr buon  Sarah Andrews ka ba du’a bipʋŋ yinne. Ba da zi’ini lin da yi yʋʋma 1942 ti 1950 la ni ka bas taaba. Ka o tↄↄm di Esther Quarm yʋʋma 1954 la ni. Welbeck da nↄŋ si’el anԑ lawn tennis nԑ stamps.[1][2][3]

O kum[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

Welbeck da kpinԑ yʋʋma 1972 la ni wiim n da daam o hali pamm la nya’aŋ.[13][3]

Gbanvԑԑnsa[dɛmisim gbɛlima | dɛmisimi din yi zin'isiana]

  1. 1.0 1.1 1.2 https://web.archive.org/web/20190124102018/http://www.ghanaculture.gov.gh/index1.php?linkid=65&archiveid=579&page=1
  2. 2.0 2.1 2.2 https://en.wikipedia.org/wiki/Nathaniel_Azarco_Welbeck#:~:text=Personal%20tools-,%22Ghana%20Year%20Book%22.%20Graphic%20Corporation.%201960%3A%20222.
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 https://en.wikipedia.org/wiki/Nathaniel_Azarco_Welbeck#:~:text=Personal%20tools-,Ocra%2C%20E.%20B.%20(2000).%20Welbeck%3A%20Nkrumah%27s%20propaganda%20secretary%20par%20excellence.
  4. 4.0 4.1 https://en.wikipedia.org/wiki/Nathaniel_Azarco_Welbeck#:~:text=Personal%20tools-,Thompson%2C%20W.%20S.%20(1969).%20Ghana%27s%20Foreign%20Policy%2C%201957%2D1966%3A%20Diplomacy%20Ideology%2C%20and%20the%20New%20State.
  5. https://en.wikipedia.org/wiki/Nathaniel_Azarco_Welbeck#:~:text=Personal%20tools-,Apter%2C%20D.%20E.%20(2015).%20Ghana%20in%20Transition.
  6. https://books.google.com/books?id=gd1mAAAAcAAJ&q=welbeck+minister+of+state&pg=PA4
  7. https://en.wikipedia.org/wiki/Nathaniel_Azarco_Welbeck#:~:text=Personal%20tools-,Akyeampong%2C%20E.%20K.%20(2001).%20Between%20the%20Sea%20and%20the%20Lagoon.%20p.%C2%A0131.
  8. https://news.google.com/newspapers?nid=2209&dat=19601122&id=Oq0rAAAAIBAJ&pg=6101,2113064&hl=en
  9. https://www.nytimes.com/1960/11/22/archives/aloof-ghanaian-in-congo-nathaniel-azarco-welbeck.html
  10. https://en.wikipedia.org/wiki/Nathaniel_Azarco_Welbeck#:~:text=Personal%20tools-,%22West%20Africa%2C%20Issues%202379%2D2404%22.%20West%20Africa%20Publishing%20Company%2C%20Limited.%201963%3A%2047.
  11. https://en.wikipedia.org/wiki/Nathaniel_Azarco_Welbeck#:~:text=Personal%20tools-,%22Commonwealth%20Survey%2C%20Volume%2011%22.%20Great%20Britain%20Central%20Office%20of%20Information.%201965%3A%20233.
  12. https://en.wikipedia.org/wiki/Nathaniel_Azarco_Welbeck#:~:text=Personal%20tools-,Jallow%2C%20B.%20G.%20(2014).%20The%20Kwame%20Nkrumah%20Cartoons%3A%20A%20Visual%20History%20of%20the%20Times.
  13. https://en.wikipedia.org/wiki/Nathaniel_Azarco_Welbeck#:~:text=Personal%20tools-,%22Summary%20of%20World%20Broadcasts%3A%20Non%2DArab%20Africa%2C%20Issues%203877%2D3952%22.%20British%20Broadcasting%20Corporation.%20Monitoring%20Service.%20Caversham%20Park%2C%20Reading%2C%20England.%201972%3A%204.