Tiigi An Nyɔvʋr

TIIGI AN NYƆVƲR

MAN ATIIG YA'A KAE NINSAAL KAE Man atiig anɛ bʋnvʋr kanɛ zi'e mɔɔgin nɛ yaan, ka zin'ikanɛ wʋsa ka m bɛ la li bɛnɛ li kɔn'. Anina sɔbig nɛ ka ma'ae siaa. M lɛn anɛ onɛ sʋ'ʋe saal vʋ'ʋsim bɔzugɔ, m di'esid pɛbisbɛ'ɛd dinɛ na san'am saal nyɔvʋr ka tisid pɛbisʋŋ la. Fʋ ya'a mi' man an sɔ' fʋ na zɔ m nimbaanlig ka aan m zua ka na bɔɔd ye m bɛ zin'ig wʋsa. M pʋ sʋŋid nɛ saal ma'aa nɛ, amaa bʋnvʋr dinɛ bɛ dunia ni wʋsa wʋʋ, bʋŋkɔnbid nɛ kɔldaad nɛ zimi nɛ niis nɛ teŋgbauŋ la. Li anɛ man san'an ka bʋŋkɔnbid buudi wʋsa paamid diib. Banɛ bɛ yaan nɛ mɔɔgin wʋsa, m anɛ tiim ti'ebidi ba laafi pʋʋgin. Sansieba, ba gbɛɛndi mam gbinnin.

FOTO

M mɛ ya'a bɛ kɔldaug nɔɔrinɛ, nintaŋ tɔɔg kanɛ dʋgid ku'om la pʋ nyaŋidi kɛt ka li bi'igida bɔzugɔ, manɛ lus ku'om la. Zimi bɔɔdi mam bɛ kɔldasi'a nɔɔrin, bɔzugɔ, kɔldakan ma'ae nɛ ka ba mɛ na lɛm paam zin'ikanɛ ka ba na su'a nyɛ' ba gɛla wiak. Ba diib wʋsa yiti man san'an. Niis nɔŋ man hali ka m ya'a bɛ zin'isi'a, niis nɔŋ anina sɔnsig nɛ. Manɛ kɛt ka teŋgbauŋ la pʋ kʋdigida ka ma'ae ka zin'ikan wʋsa sɔbigi vɛnl. M lɛm maannɛ teŋ la vʋ'ʋsim ka li pʋ tiakida ka an lin kpɛn an si'em la.

Man Atiig m sʋŋir an bɔ? M anɛ onɛ sʋŋid bʋnvʋr wʋsa o laafi yɛla. M pʋ gaŋid sɔ' ka mɔr sʋŋiri tis bʋnvʋr wʋsa. Ninsaalib paamidi ba diib man san'an. Li ya'a anɛ kɔm saŋa, m buudi wʋsa mɔri ba saŋa ka ba bi'igid. Nwɛnɛ maŋʋ, ba ya'a ki'a ki nwadis atan' nya'aŋ la, saŋkan ka ba bi'igid. Saŋkan la, kɔm pʋ mɔr paŋa bɔzugɔ, nimbanɛ mɔr maŋʋ tiis nɛ banɛ pʋ mɔr wʋsa, maŋʋ sapalli la. Sɔ' pʋ bu'osid diid yɛllɛ, bɔzugɔ ba sʋŋidi ba mɛŋ nɛ maŋʋ la ka pʋ lɛn kɛligid diid yɛlaa.

FOTO

M pʋn yɛl ye m anɛ buudi kɔn'ɔb kɔn'ɔb ka mɔr saŋa kanɛ ka ba mɛ bi'igid. Maŋʋ saŋa ya'a gaadɛ, dɔɔndi dɔl. Dɔɔnd on kʋdigidi sigsa-nɔya. Fʋ ya'a ti nyɛ ka dɔɔnd kʋdigɛ, baŋim ka sigir pʋ lɛn lal la. Dɔɔnd sʋŋidi kɔm hali. Fʋ ya'a paam dɔɔnd kuriba gɛndig nɛ zɔ'ɔm bi'ela maal walisa, dabiskan la fʋ kɔm kʋ zabɛ ka fʋ biis mɛ kʋ lɛn daamifɔ. Ka dɔɔnd nya'aŋa, tan'ama mɛ dɔl. Tan'ama bi'igid nɛ bʋdis saŋa ka mɛ an dikanɛ tun'e kɔm hali. Li nyuuni la mɛ anɛ kpaam. Tan'ama kpaam malis hali. Li tun'e kɔm ka li kpaam mɛ malis. Anɔ'ɔnɛ maal manɛ? M bɛllim dunia ni an yɛlkpan la zugʋ kɛ ka Wina'am maalim. Ninsaalib mɛ tun'e maalim ka li ka'anɛ banɛ mɔrimi kɛn dunia ni naa, li anɛ Wina'am. Wina'am pʋtɛn'ɛkanɛ yɛla ka o mɔrimi kena la anɛ ye, m sʋŋi tiak teŋgbauŋ ka mɛ kɛ ka saalib paam nimma'asim. Ninsaali na tun'e maal man si'em anɛ o sɛɛm ka ti'ebim ka m nɔbigi lieb tita'ar. Ba paamidi ba tiimmɛ man san'an. FOTO

Li ya'a nwɛnɛ pʋan ga' nid ka fʋ wʋ'ʋl kʋk ka li wʋ'ʋg ka onɛ bɛn'ɛd la nu li, pʋan la na bas. Li ya'a anɛ bʋmmɔtirɛ, asɛɛ fʋ bak kʋk la ka gɛndig saalim bi'ela n bʋligi li ka basi li nɔɔr la bi'ela, ka mɛ mɔri li nuud. Ka pɔnkanɛ nwɛligid mɛnɛ, fʋm bɔɔm gʋyaka vaand bɛɛ gɛndiri dʋgi li ka li bi'ig ka fʋ siligi li zi'el ka li ma'ae ka fʋ gɛndig kazian zɔ'ɔm tʋʋg ku'omini nu ka li na bas. Ninsaalib nɔŋ mammɛ bɔzugɔ, m mɔr ma'asim saŋa wʋsa. Mam gbinnin ka ba zin' vʋ'ʋsid ka sɔnsid. Di ya'a lɛn anɛ tʋʋma saŋa ka ba tʋm gɛn, ba zin'inɛ mam gbinni maannɛ ba nintaŋindiib. M tʋʋma an si'em. M zin'ig wʋsa mɔr tʋʋmaa tis ninsaal. Ba mɔr manɛ maan bʋnam bɛdegʋ. Man vaand anɛ dinɛ ka ba mɔri maan zɛɛnd, ka lɛm mɔri gʋ'ʋn bʋŋkɔnbid, ka lɛn an tiim ti'ebid nidib. Manɛ sʋŋidi ba ba ban'as pʋʋgin ka lɛn tisid kʋ'ʋlim ba pɔɔdin. M pɔn'ɔsim maan zʋʋd hali. M ya'a lu teŋinɛ pun'oe, kʋ'ʋlim kanɛ na bɛ anina la ka' bi'elaa. M ya'a bɛ zin'isi'a wʋsa, anina vɛnl nɛ. M pʋn yɛl ye m zin'ig wʋsa mɔr tʋʋma. M wila ka ba mɔri maan duoya ken ieb ka lɛm mɔri gu'udi ba mɛŋi ba yaan. Manɛ an yu'ada ka ba mɔri pinnɛ ba dɔɔd ka mɔri ti'id sʋga. Ba mɔri manɛ maan tuodaa tuodi ba zɛɛnd nami maannɛ ba diib. Fʋ pʋn kʋ nyaŋi kaal man tʋm si'el wʋsaa naae. Nid nɔbir yinne ya'a zabida, o zaŋidi manɛ paasid nɔbkanɛ kpɛlim la ken. FOTO Sʋŋimi ma, m til anɛ dinɛ ka ba mɔri maan bʋnam bɛdegʋ saal bɛllimin. Ba ya'a pik mam pa'ad la li anɛ tiim ka lɛn an dinɛ na maal diib. Baŋim ye man ka nidib mɔri maannɛ ba dɔɔd ka li vɛnl hali la. Manɛ lɛn an yu'ada bɛɛ taabʋnam ka ba bu'arid ka ya mɔri kpa'adi ya kɛnmisi dɔɔd la. Man ka ba mɔri maan gadʋg ka ya digi li zug ka lɛm maan kʋgis ka ya zin' li zug la. Asida, man tʋʋma galisnɛ. M anɛ fʋ sʋŋid. FOTONAM Man anɛ onɛ mɔr sʋŋiri fʋ laafi nɛ fʋ bɛllim wʋsa pʋʋgin. Fʋ laafi nii, man nya'a tun'e wiim buudi bɛdegʋ. Fʋ nyɔ'ɔg ya'a zabid ka li anɛ kɔnsʋŋ lɛ'ɛlɛ, tʋkkim na'asaaduan nya'a dʋg ka li bi'ig ka fʋ siligi zi'el ka li ma'ae an vunl-vunl ka fʋ nu. Ka' li ya'a ma'ae li ka' sʋ'ʋm, amaa li mɔri nyuug, ka li ya'a an vunl-vunl la nyuug la kae. Li ya'a anɛ fʋ kennɛ baŋgida ka ziim bɛ, li tiim nwana. Tʋkkim pɛlig nya'a dʋgi nu ka li na bas. Pʋʋg nwɛligir buudi bɛ kɔn'ɔb kɔn'ɔb, ti mɔr sanpielig nɛ pɔnkanɛ nɔn bɛɛ saand ka ziim pa'an bɛɛ sɛbisʋg. Nya'a tun'e bama ka pʋ zɔt nyannɛ. FOTO M sʋŋidi gu'ud teŋgbauŋ. M anɛ onɛ gu'ud si'enam bɛdegʋ dunia nwa ni. M gu'ud sisi'em ka li pʋ tun'e vaad teŋ la kʋ'ʋlim gatta, ka lɛn sʋŋidi kɛt ka zin'ig wʋsa mɔr ma'asim ka bʋnvʋr wʋsa na bɛ ani. M lɛn sʋŋidi ti'ed ya' ka sisi'em pʋ tun'e pilisidi baa. M anɛ onɛ gu'ud ku'om hali ka pʋ zɔt nyannɛ. Fʋ ya'a bɔɔdi m gu' ku'om, asɛɛ fʋ sɛɛmi migil taaba. Fʋ ya'a ye fʋ sɛɛmaa, sɛɛ fʋ dɛŋi sɛɛm ka sa-ku'om paŋ nam pʋ zu'oe, bɔzugɔ ku'om mɔr paŋi gatim sansieba. M ya'a aan m kɔn'ɔkɔn, ku'om la ya'a pʋ vuɛn ma, o na giligim ka m bɛ sʋʋgin. Li ya'a mɛ an ala, nya'a la wʋsa kʋ mɔr paŋa ka ku'om la nyaŋim. Dɛŋim sɛɛb ka mɛ sɛɛ migil taaba. FOTO Ninsaalib nɛ bʋŋkɔnbid nɛ bugum anɛ man dataas. Banɛ wʋsa ka m kaal la pʋ nyɛt man nɛ nini ayi'. Li kaskas anɛ ninsaal. Ninsaali an onɛ ka m pʋ di'em o yɛl baa bi'elaa, la'an nɛ wala o ya'a nyɛ ka m bɛ zin'isi'a, o mɔɔdi on na niŋ si'em ka yis man zin'ikan la. O ya'a pʋ nwaae m wila tat tat ka m ti kpii, asɛɛ o bɔ zɛnniri nwaae m tilin la ka m kpi. M tila wʋsa mɔri paŋ bɔzugɔ, m diid wʋsa dɔlisidi tillin la kennɛ m vaandin ka mɛ yit vaandin la kennɛ m nya'a ni. Dinzugɔ, til ya'a kae, m na niŋ wala vʋeya? FOTO M nimbaanlig yɛla. M ya'a bɛ zin'si'a m ɛɛnti maali li ka li vɛnl ka nyɛligid pɔlpɔl. Bʋŋkɔnbid pʋ nyɛti m vanpɔla la nifɔ, ba ya'a ye ba ɔnbɛ, li ka' ye ba tɛn'ɛs ban saa na ɔnb si'ela. Ba pʋ zɔti m nimbaalig ye ba saa na ɔnb ya? Bɛɛ ba zɔt ye m pa'a na ti kpii, ayei, asɛɛ ba ɔnbi m vaand la wʋsa wʋsa ka kɛɛmi bas ka m an kpa'abiri. Ala kɛti ka m pʋ nɔbigid tɔ' liebid tiiga anwa sʋ'ʋŋaa. Ba ya'a ti ɔnbi tig la, ba yʋ'ʋm mɔri ba iila nɛ ba nɔbaa kɔɔd man wila la basid teŋin. Pu'ab mɛ ya'a nyɛ ka mam gbɛl la ba kʋ bu'os ye m vʋe bɛɛ m kpinɛ, bam pɔns, ba wɛsigim. Ba sɛsɛ lua anɛ man na gbɛl. Gɔsima, manɛ sʋŋidi ba amaa ba pʋ nyɛti m nifɔ. Bɔ nimbaaligi nwa? FOTONAM Bugum pʋ nyɛti m nifɔ. Lin wʋsa ɛɛnti anɛ ninsaali maal bugusim viankim nɛ bugum ka li mɛ kanbi m pilpil ka bas ka zin'ig la wʋsa an pissi ka ba ye ala an sʋm. Sʋm bɛ yaanɛ? Fʋ tam ye sisi'em bɛ n na vaae kʋ'ʋlim la wʋsa gaadɛɛ? Sa-ku'om ya'a maal kɔnliŋkɔɔndɛ, ya zi' ye si'el ya'a kae na gu'ud zin'ig la li na san'am? Si'el ya'a kae n gu'uda, li kɔɔndi liebid bʋmbu'ad.

Ku'osuoya gu'ub. Li ka'anɛ tiis ma'aa na tun'e gu' ku'om, bʋnam sieba mɛ bɛ gu'ud ku'osuoya ka li an sʋm hali mɛn. Kuga nɛ mɔɔg tun'e gu'ud ku'om. Fʋ ya'a bɔɔdi fʋ nɔk si'eli gu' ku'om la, asɛɛ fʋ baŋ ku'om la yit zin'isi'a ken. Fʋ ya'a bɔɔdi fʋ baŋɛ, zi'enim pɔɔg la tensʋk baanlim ka gɔsi gilig din bikki lɛbid zin'isi'a la fʋ na nyɛ. Kuob nɛ gʋ'ʋl tʋʋma dim la mɔr bʋnsi'a dinɛ ka ba mɔri baŋid ku'om lɛbid zin'isi'a. Ka fʋ ya'a ye fʋ gu' ku'om ka li anɛ kʋkʋn zugɔ, asɛɛ fʋ pin'il zuginɛ sigid teŋin na. Dinɛ an sʋm nɛ ku'om gu'ub anɛ ku'omɔɔg nɛ saad nɛ dindɛgɛɛns nɛ miis. Bama tun'e gu'ud ku'om hali. FOTO

Atiig nɛ Ammɔd sɔnsidi ba fara yɛla. Daar yinne ka Atiig nɛ Amɔɔd wa'ae ye ba wik ku'om ka sia'al taaba kɔlʋgin la. Atiig Nɛ fʋ zaaam. Amɔɔd Yauu nɛ fʋ zaam mɛnɛ. Atiig Fʋ bɛllim an wala? Amɔɔd Li an sʋm, fʋ mɛ an wala? Atiig Yɛlpakir yei! Amɔɔd Bɔ? Atiig Awannɛ pa'a kɛn bɛogʋn na ka yɛl man ye ba ye ba na kena maal pɔɔg man yi-baba kpɛla, fʋ wʋmya bɛɛ? Amɔɔd Ayei, ti namisʋg ya'am paae ya, ka fʋ gban'e ye bɔ? Atiig M gban'ar bɛnɛɛ? Amɔɔd Li bɔɔdi ti gban'e nɔɔryinne ka ba ya'a paae na ka mi' tinamɛ na niŋ si'em. Atiig Fʋ tɛn'ɛs ye ti niŋ wala on? Amɔɔd Li ya'a an manɛɛ, asɛɛ ba kʋ man nɛ fʋ yiiga ka nyaam maali ba pɔɔd la. Fʋ mi'i, ba ya'a nwaaf bɛɛ ba ki'ef nɛ, da dami fʋ mɛŋa, diginim baanlim wʋʋ fʋ kpinɛ nɛ. Ka zaam ya'a ma'ae ka ba lɛbna, fʋn vʋ'ʋsim nɛ paŋ ka fʋ na duoe ik bi'el bi'el ka fʋ na vʋ'ʋg. Atiig Hmmm, fʋn sɔn'e bi'ela. Ba ɛɛnti gɔs nɛ man tensʋkʋ ki'a pʋdig la ka m bɛ yaanɛ dig baanlim vʋ'ʋsid on?

Amɔɔd Kpɛ'ɛŋimɛ fʋ mɛŋi gɔs ka fʋ na nyaŋ. Atiig Awoo, tɔ. Pɔɔg sɔb Gɔsim mɔɔgʋ bɛ pɔɔga si'em. Asɛɛ m lɔbi li nɛ sʋ'ʋg ka nyaan nɔk niigi kua. Atiig Aɛn wala? Pɔɔg sɔb Vauu, vauu, o lɔb mɔɔg wʋsa digil teŋin. Atiig Aɛn wala. Amɔɔd Man nɔɔr ka' pian'adɛ, amaa mɔɔr nam bɛ teŋin. Mɔɔr nam bɛ teŋin. Atiig Lin gbin an bɔ? Amɔɔd Ba nan vʋɛn nya'a nɛɛ? Atiig Awoo. Pɔɔg sɔb Tiis nwaa, asɛɛ m yisi ba ka nyaŋi kua. Atiig Yɛlkaŋa an bɔ? Amɔɔd Da kɛ ka li pakɛ. Pɔɔg sɔb Wiak, wiak, o lub tiis la naae. Amɔɔd M pʋ yɛl ye da kɛ ka li pakɛɛ, fʋ nya'a nam bɛ la. Pɔɔg sɔb Lad-lad-lad niigii laa kuod pɔɔg la. Atiig Woo, ba ligil mɔɔd zut wʋsa. Amɔɔd M na ʋnsi tans, da kɛ ka dabiem bɛɛ. Atiig Alaa mam mɛ na tans. Pɔɔg sɔb Vaand la zu'oe nɛ ligili m pɔɔg la wʋsa, asɛɛ m nyu'oe tiis la gbina. Amɔɔd Atiig paam yɛl, fʋ na niŋ wala yʋ'ʋsɛ? Atiig Ka' fʋnɛ yɛl ye mɔɔr nam bɛ teŋin laa? Mɔɔr nam bɛ teŋinɛ. Pɔɔg sɔb Us, bugum nyu'oe ya. Atiig Woe, woe, woe. Amɔɔd Bɔ? Atiig M ligid nɛ, m susʋnya wʋsa, m pʋ tun'e vʋ'ʋsida. Amɔɔd Ka fʋ na niŋ wala yʋ'ʋsɛ? Atiig Man tiligir lɛn kae. Amɔɔd Ow, fʋ ya'a kpii, mam mɛ kpinɛ. Pɔɔg sɔb Ha ha haa, fʋ nyɛyaa, tiig na baŋ. Amɔɔd Atiig, da basi fʋ mɛŋa. Atiig Amɔɔd, fʋ ye m niŋ wala? Amɔɔd Kpɛ'ɛŋi fʋ mɛŋ ka da basi fʋ mɛŋa. Pɔɔg sɔb Mɔɔg ma'aa nan daamidim. Amɔɔd Atiiga, yɛl la zan'as nɛ. Atiig Ayei, man yɛl la zan'as nɛ. Amɔɔd Pɔɔg sɔb bɛ, mam mɛ bɛ. Pɔɔg sɔb M na kuonɛ nɛ kʋʋnr ka gɔs ye mɔɔg na di'e yaanɛ? Amɔɔd Wina'am, daakan ka Pɔɔg sɔb na kua la fʋm maalim paŋ ka kɛ ka saa ni. Pɔɔg sɔb Fa' ya tʋʋma tʋʋma, maalimi paŋ ka mɔɔg bɔɔdi m pɔɔg faanb. Amɔɔd Saa pap-pap, ka Amɔɔd la' ha ha haa, Pɔɔg sɔb bɛ mam mɛ bɛ. Amɔɔd Gilililil, Amɔɔd duoe ya. Pɔɔg sɔb Aa, m na niŋ mɔbama wala wala, man lɔb sʋ'ʋg ka mɔɔg zan'as ka duoe, ka m kua niigi ka mɔɔg duoe, ka m kua nu'us ka o zan'as. M ye m yʋ'ʋn niŋ wala nannanna? Amɔɔd Haa, Wina'am, zɔmi m nimbaanlig ka kɛ ka m paam biis ka zin'ig la maal. Pɔɔg sɔb Tɔ, m kii bi'ig la, m na nyu'oe nɛ ka mɔɔd la kpi. Amɔɔd M puum la maal biilii bi'ig. Pɔɔg sɔb Us, bugum la'aŋ ya. Amɔɔd M biili la na yina.

Gandim bu'osa nwa ka sɔbi li niŋi fʋ gbauŋʋn. 1. Anɔ'ɔnɛ yɛl ye pɔɔg sɔb bɛ ka on mɛ bɛ la? 2. Anɔ'ɔnam yɛla ka fʋ karim la? 3. Anɔ'ɔnɛ tis Atiig labaar la? 4. Anɔ'ɔnɛ keŋi Atiig yir bɛkɛʋng la? 5. Anɔ'ɔnɛ yɛl ye ba gban'am nɔɔryinne? 6. Anɔ'ɔnɛ yɛl ye ba na kʋnɛ man nɛ fʋ wʋsa ka nyaam maal pɔɔg la? 7. Anɔ'ɔnɛ lɔb vauu vauu nɛ? 8. Anɔ'ɔnɛ yɛl ye ba liginnɛ Amɔɔd zut wʋsa la? 9. Anɔ'ɔnɛ daa sʋŋ ka Amɔɔd tiligɛ? 10. Pɔɔg sɔb daa niŋ wala gʋ'ʋŋ ka nyaan nyu'oe?