Iankim keŋ kʋ'ʋlʋmin la

Kumasi Central Market

Di yinɛ Wikipiidia
Kejetia Market
building, market
CountryGhana Dɛmisim gbɛlima
Located in the administrative territorial entityKumasi Dɛmisim gbɛlima
Coordinate location6°41′55″N 1°37′9″W Dɛmisim gbɛlima
Ghana Place Names URLhttps://sites.google.com/site/ghanaplacenames/places-in-perspective/markets#h.vwhepvuw6xxu Dɛmisim gbɛlima
Map

Kumasi Central Market, ka tita’am mi’ li nɛ ye Kejetia Market, anɛ da’a kanɛ bɛ paalʋ bɛ Kumasi, tɛmpʋʋg kanɛ bɛ Ashanti RegionGhana. Da’a la mɔri sitɔɔ nam wʋʋ tusa anii (8,000) ka li bɛ,[1] ka li zug ka li an a’ kanɛ an yinne ka yalim bɛ West Africa. Nidib wʋʋ tusa pisnu (50,000) kpɛn’ɛd da’ la dabisir wʋsa. Ka banɛ kuosid wɛn wʋʋ nidib tusa kɔbisyi' (20,000) bɛ da’ la ni tʋm tʋʋma.[2]

Da’a la, paas nɛ Makola MarketAccra la, maalɛ yʋʋm 1924, lin da yi’ British da’ nam la nya’aŋ ye ba yaligi li ka kuosidib zuoe. Nɛ’ da ke nɛ ka da’ la nɛ suoya nam da’ la yalig tɛpʋ’ʋg la ni. Saŋkanna, ba da maalɛ lɔr zie’sim ye li sʋŋ nidib bɛdigʋ banɛ da kɛn da’ la.[2] Ligidi da ka’ da’ la ni la zug, la’adnam da pʋ zuoe da’ la nii, da’a la mɛ da ka’ nyain nɛ. ka nɛ’ zug, Colonial gɔmina la da mɔɔdnɛ ye ba yɔ’ɔg tʋʋma bɛdigʋ tis ka li nya’aŋi ke ka kuosidib si’e. Ghana da paam ASʋ’ʋmmɛŋ la, li nya’aŋ li da nan kpɛlim mɔr tʋmtʋmnib bɛdigʋ tʋmmʋd zin’bibisin lan paas nɛ kpikpin tʋʋma.[3]

Yʋʋm tusa ayi nɛ piinɛ anu (2015) nwadisa anii la nii, Ghana gɔmina la da mɔɔlɛ ye o mɔr suoya .ye o maligim maal  da’a la. [4]Nananna, tʋʋma la bɛɛ li mɛɛb linɛ paas ayi’ ni.[5]

Yiiga tʋʋma la da pin’ilɛ yʋʋm 2015 ka li sam da an US$259,425,00 ka li anɛ John Dramani Mahama gɔmina la da maali li.[5] Mɛɛb la da paas nɛ da’a paal ka li da an sitɔɔnam wʋʋ 8,420. Yʋʋm tusa ay nɛ piinɛ anii (2018) la naarin ka ba da naae li.[6]

Nana Akufo Addo gɔmina la ne Otumfuo Osei Tutu ll, kambʋmmis na’ab da nɔk mɛɛb kanɛ paas ayi’ la  yʋʋm 2019 nwadisa anu la li daba ayi’ daar ye ba pin’il tʋʋma. Li sam da anɛ wʋʋ US$248 miliyɔn ka Deutshe Banki dim ye ba tisi ba ligiid la. Ba nan bɔɔd ye naae li nɛ.[5]

Bugumnam

Bugum la’aŋir nam anɛ yɛlkʋdiri bɛ Kejetia da’a la ni. Yʋʋm 2016, nwadig yiiga la ni nɛ nwadisa atan’ la ni, bugum da la’aŋi sa’am da’a dɔɔd wʋʋ kɔbis yi’ (200) nɛ kuosidib la’ad.[7]

Na'asaabugum

Yʋʋm 2022 nwadisa ayuobʋ la ni, da’a la da yɔnɛ ka li anɛ ye ba da mɔri sam tita’ar wʋʋ nwadis piinɛ anaasi. Da’ a la paam na’asaa bugum paŋ ka li ane ye ba da yɔnɛ GHc 5.2 miliyɔn kɔbiga pʋʋgʋn linɛ da an sam tis Ghana na’asaa bugum dim (ECG).[8]

  1. Mensah et al. 2022, p. 4
  2. 2.0 2.1 https://www.wiego.org/sites/default/files/publications/file/Okoye-Street-Vendor-Exclusion-Kumasi-Ghana-WIEGO-Resource%20Document-15.pdf
  3. https://www.wiego.org/sites/default/files/publications/file/Okoye-Street-Vendor-Exclusion-Kumasi-Ghana-WIEGO-Resource%20Document-15.pdf
  4. https://www.graphic.com.gh/news/general-news/298-million-kejetia-central-market-to-take-off.html
  5. 5.0 5.1 5.2 https://www.graphic.com.gh/news/general-news/redevelopment-of-kumasi-central-market-progresses-consultants-call-for-proper-management.html
  6. https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-news-new-kumasi-kejetia-market-and-lorry-terminal-officially-opens-for-business.html
  7. https://www.wiego.org/sites/default/files/publications/file/Okoye-Street-Vendor-Exclusion-Kumasi-Ghana-WIEGO-Resource%20Document-15.pdf
  8. https://3news.com/power-restored-to-new-kejetia-market-after-20-payment/